Haruveiða í Føroyum

Haran, sum í dag er í Føroyum, er snjóhara (Lepus timidus). Hon verður eisini nevnd fjallahara ella bláhara.

Umframt í Føroyum finst snjóharan í dag í Skotlandi, Írlandi, Skandinavia, Finnlandi, Norðurrusslandi og Sibiria. Smáir harustovnar eru eisini í Alpunum og á japansku oynni Hokkaido.

Hon varð innflutt til Føroya í 1855 frá norska økinum Kragerø í Oslofjørðinum. Tað var Carl Emil Dahlerup, sum var amtmaður í Føroyum 1849–1861, ið kom við haruni. Dahlerup søkti danska Innanríkisráðið um peningaligan stuðul til at seta harur út í Føroyum, tí hann helt, at harurnar kundu gerast eitt gott matískoyti hjá føroyingum.

Í umsóknini til Innanríkisráðið grundgevur hann millum annað við, at harurnar kunnu “… blive til gavn og behagelighed for mange her på landet”. Í brævi, dagfest 7. november 1853, skrivar Dahlerup millum annað “…et beløb af 20 à 30 rigbanksdaler til derfor at få indkøbt og overført hertil fra Norge eller Shetland en del unge levende harer.”
Umsóknin verður játtað, og í brævi 12. september 1855 sendir Dahlerup kvittan til Innanríkisráðið “For 5 levende hareunger med briggen Ursus minor fra Kragerø i Norge 4 rigsdaler. For hareungernes pasning om bord og ilandbringelse har jeg betalt 1 rbd. 32 sk., i alt 5 rbd. 32 sk”.

Tað kostaði í alt 5 ríkisdálar og 32 skillingar at fáa haruungarnar til Føroya.

Harurnar trivust og vórðu við tíðini fluttar til allar hinar oyggjarnar, uttan Koltur, Stóra Dímun, og Lítla Dímun.

Nøkur ár eftir, at harurnar komu til landið, varð skipað fyri haruskjóting. Fyrsta lógin, ið sipar til haruveiðu, er frá 1881. Um hetta mundið varð loyvt at skjóta haru 136 dagar um árið, frá 1. oktober til 14. februar. Men hetta varð hildið at verða eitt ov langt tíðarskeið.

Í 1928 varð haruveiðan stytt niður til 92 dagar, frá 1. november til 31. januar. Hon varð stytt enn meira í 1945, hesuferð til 60 dagar, frá 1. november til 31. desember, og er hetta enn galdandi ídag. Stutta haruveiðan tryggjar, at harustovnurin verður varðveittur.

Liturin á haru broytist við árstíðini. Um summarið eru tær brúnligar á liti, um veturin gráligar. Á myndunum síggjast tvær harur. Myndin høgrumegin er tikin 19. mai av einari haru í summarbúna. Myndin vinstrumegin er tikin 7. desember av einari haru í vetrarbúna.

Hara hevur verið skotin í Føroyum í eini hálvtannaðhundrað ár, men hvussu nógvar harur hava verið skotnar øll hesi árini, vita vit í veruleikanum lítið og einki um. Tá tað kemur til veiðu á sjónum; fisk og hval, so vita vit rímiliga væl, hvussu nógv er komið upp á land á hvørjum ári. Men tá tað kemur til veiðu uppi á landi, fugl og haru, so vita vit sera lítið, fyri so at siga slett einki, tí eingin føroyskur myndugleiki hevur tikið sær av hesi uppgávuni. Teir, ið skjóta haru í Føroyum, hava ikki skyldu at boða frá, hvussu nógvar harur teir hava fingið, hvussu ofta teir hava skotið ella hvussu nógvir mans hava verið við. Tí vita vit heldur ikki, hvussu nógv hara hevur verið skotin í Føroyum gjøgnum tíðina, ella hvussu stór royndin hevur verið.

Fyri at bøta um hetta fór Eyðfinn Magnussen í 2012 undir at skráseta, hvussu nógvar harur veruliga verða skotnar í Føroyum. Innsavningin av veiðutølum varð gjørd við støði í Facebook-bólkinum “Haruskjóting í Føroyum”, har harumenn sjálvbodnir boða frá, hvussu nógv teir hava skotið. Úrslitið gjørdist rættuliga óvæntað, tí hetta fyrsta árið blivu ikki færri enn 5.381 harur skrásettar at vera skotnar í Føroyum. Men samlaða talið hevur helst verið omanfyri 7.000, tí tað var sjálvboðið at boða frá, og tí eru tað uttan iva fleiri harutøl, sum ikki vórðu fráboðað.

Eyðfinn hevur eisini sett heimasíðuna haran.fo á stovn, har tú kann fylgja við haruveiðini.